พลังงานน้ำ ในประเทศไทย 3 แห่ง คู่ชีวิตประชาชนชาวไทย

‘ทรัพยากรน้ำ’ เป็นอีกหนึ่งทรัพยากรซึ่งมีความสำคัญ ใช้ในการอุปโภค – บริโภค อยู่คู่กับคนไทยมาอย่างช้านาน และน้ำยังเป็นพลังงานสำคัญ ซึ่งนำมาใช้ในการผลิตไฟฟ้า สร้างแสงสว่างให้คนไทยมาอย่างนานนม แน่นอนว่าการใช้ประโยชน์จากพลังงานน้ำมีมาอย่างยาวนานตั้งแต่อดีต แต่เครื่องกำเนิดไฟฟ้าจากการใช้พลังน้ำนั้น เกิดการพัฒนาขึ้นตั้งแต่ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 หากแต่ในประเทศไทย มีการใช้พลังงานน้ำมาผลิตไฟฟ้า ในปี พ.ศ. 2507

โดยโรงผลิตไฟฟ้าพลังงานน้ำที่กระจายตัวอยู่ทั่วประเทศไทยนั้น ไม่ใช่ทุกแห่งหนจะมีวิธีการผลิตไฟฟ้า ที่เหมือนกันทั้งหมด เพราะโรงผลิตไฟฟ้าพลังน้ำ ซึ่งติดตั้งอยู่ตามเขื่อนต่างๆ ทั้งประเทศไทยนั้น แบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท ได้แก่…

• 1. โรงไฟฟ้าพลังน้ำจากอ่างเก็บน้ำ สำหรับโรงงานผลิตไฟฟ้าประเภทนี้ ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายมากที่สุดในประเทศไทย โดยมีหลักการทำงานอันเป็นเอกลักษณ์ คือ เป็นสถานที่กักเก็บน้ำไว้ที่บริเวณอ่างเก็บน้ำของเขื่อน วิธีสร้าง คือ การปล่อยน้ำจากอ่างเก็บน้ำ ให้ไหลผ่านเครื่องกำเนิดไฟฟ้านั่นเอง เพราฉะนั้นจึงจำเป็นต้องมีความสูงระหว่างอ่างเก็บน้ำ และท้ายน้ำให้มีความลดหลั่นกัน สำหรับโรงไฟฟ้าประเภทนี้ เน้นชลประทานเป็นหลัก โรงไฟฟ้าประเภทนี้ในประเทศไทยมีอยู่หลายแห่งด้วยกัน เช่น เขื่อนภูมิพล จ.ตาก, เขื่อนสิริกิต์ จ.อุตรดิตถ์และเขื่อนวชิราลงกรณ์ จ.กาญจนบุรี เป็นต้น
• 2. โรงไฟฟ้าพลังน้ำแบบน้ำไหลผ่านตลอดปี โดยไม่ได้มีการกักเก็บน้ำไว้ที่ต้นน้ำ หากแต่จะมีการปล่อยให้น้ำไหลพาดผ่านเครื่องกำเนิดไฟฟ้า เพราะฉะนั้นเมื่อน้ำไหลผ่านเมื่อใด ก็จะมีการผลิตไฟฟ้าได้ทันที ! ทำให้ในขณะเดียวกันนั้นเอง ถ้ามีปริมาณพลังงานไฟฟ้า ซึ่งสามารถผลิตไฟฟ้าได้มากจนเกินไปก็จะไม่อาจกักเก็บไว้ได้ ยกตัวอย่างเช่น เขื่อนปากมูล จ.อุบลราชธานี เป็นต้น
• 3. โรงไฟฟ้าพลังน้ำแบบสูบกลับ สำหรับการผลิตประเภทนี้ คือ แบตเตอรี่พลังน้ำ โดยวิธีการผลิตไฟฟ้า เสมือนกับโรงไฟฟ้าจากอ่างเก็บน้ำ หากแต่มีความแตกต่างตรงที่เครื่องกำเนิดไฟฟ้าประเภทนี้จะสูบน้ำกลับขึ้นไปยังอ่างเก็บน้ำบริเวณด้านบนได้ เพื่อทำการลำเลียงน้ำลงมาผลิตไฟฟ้าอีก วนลูปแบบนี้เรื่อยไปสำหรับโรงไฟฟ้าในไทย ซึ่งใช้ระบบนี้ คือ โรงไฟฟ้าลำตะคองชลภาวัฒนา ซึ่งเป็นโรงไฟฟ้าแบบสูบกลับแน่นตึ๊บทุกเครื่อง

ถ้าถามว่า การเลือกว่าจะติดตั้งโรงไฟฟ้าประเภทใดดีนั้น คุณจะต้องมีความคำนึงถึงภูมิประเทศที่ก่อสร้าง รวมทั้งการชลประทานด้วย เพราะการสร้างเขื่อนหรืออ่างเก็บน้ำนั้น จำเป็นต้องใช้พื้นที่ที่มีความกว้างขวางมาก และต้องเป็นพื้นที่อันมีความเหมาะสมตามหลักอีกด้วย